تاریخچه پول کاغذی یا اسکناس

تاریخچه پول کاغذی یا اسکناس

کلمه "اسکناس" به معنی ورقه‌ای از کاغذ است که برای استفاده به عنوان پول یا ابزار تبادل استفاده می‌شود. این کلمه از واژه لاتین "scinna" یا "scindula" که به معنی ورقه یا کاغذ کوچک است، به زبان انگلیسی "note" و به زبان فرانسه "billet" نیز معروف است. در زمان های گذشته، برای ارزش‌گذاری و تسهیل تجارت، انواعی از اسناد در برخی مناطق وجود داشته است. به طور مثال در چین با انواع ابزارهایی مانند مسواک، پارچه و غیره تجارت انجام می‌شد. اما اسکناس برای نخستین بار در قرن هفتم میلادی توسط مسلمانان در چین به کار گرفته شد. این اسکناس‌ها، شیوه جدیدی از نگهداری سرمایه بودند و محافظت از آنها را آسان‌تر می‌کردند. سپس این روش به دیگر کشورها نیز گسترش یافت و در نهایت به عنوان روش استاندارد برای نگهداری پول در تمام جهان شناخته شد. تاریخ پول و اسکناس جزئی از تاریخ اقتصاد و تجارت بشری است. از اولین ابزارهایی که انسان برای مبادله کالا و خدمات استفاده کرد، سکه بوده است که در حدود ۲۵۰۰ سال پیش در لیدیا (یکی از مناطق ترکیه امروزی) ساخته شده و در سراسر جهان به عنوان پول قابل قبول به حساب می‌آمد. با پیشرفت تکنولوژی و نیاز به ارزش‌گذاری بیشتر از کالاها و خدمات، اسکناس‌ها به جای سکه‌ها مورد استفاده قرار گرفتند. امروزه اسکناس‌ها به عنوان یکی از نمادهای اقتصادی هر کشور در جهان، شناخته شده‌اند. قدیمی ترین و اولین اسکناس‌هایی که به عنوان ارز برای تبادل کالا و خدمات در گذشته استفاده می‌شدند، توسط چینی‌ها و در دوره ی دینستی تانگ (618 تا 907 میلادی) به کار گرفته شدند. این اسکناس‌ها معمولاً از پشم سفید ساخته می‌شدند و بر روی آن‌ها علائمی مانند عکس یک شمشیر یا یک ستاره نمایش داده می‌شد. اما اولین اسکناس‌های مدرن در جهان توسط بانک انگلستان صادر شد که در سال 1694 میلادی به تاسیس رسید. این اسکناس‌ها به صورت کاغذی بودند و بر روی آن‌ها تصویر پادشاه و ملکه انگلیس و نوشته‌های مربوط به مقدار پولی مشخص، نمایش داده می‌شد. در ایران نیز اسکناس به شکل مدرن در دوره قاجار به کار گرفته شد.

جنس اسکناس ها از چیست؟ 

اسکناس‌ها معمولاً از کاغذ ساخته شده‌اند و در برخی موارد از پلیمر هم استفاده می‌شود. در گذشته اسکناس‌ها به صورت دستی تولید شده و اطلاعات مربوط به سازنده و قیمت مشخصاتی روی آن‌ها نوشته می‌شد. اما با پیشرفت فناوری، اسکناس‌های مدرن با استفاده از ماشین‌آلات پرینتر و بانک‌های مرکزی ساخته می‌شوند و شامل تصاویر، عبارات، شماره‌های سریال و سایر اطلاعات هستند. کاغذ اسکناس یا کاغذ پولی که در ساخت اسکناس‌ها استفاده می‌شود، از یک نوع کاغذ با کیفیت و ویژگی‌های خاص ساخته می‌شود. این کاغذ شامل چند لایه است که از موادی مانند پنبه، سلولز، آب، رنگ و مواد مختلف دیگر تشکیل شده است. کاغذ اسکناس باید بسیار مقاوم و نفوذناپذیر باشد تا در برابر شرایط آب و هوایی و آسیب‌های مختلف مانند شکستن، پاره شدن و غیره مقاومت کند. از آنجایی که کاغذ پولی باید بسیار مقاوم و کیفیت بالایی داشته باشد، تولید آن با دقت بسیار بالا و با استفاده از فرآیندهای پیچیده انجام می‌شود.

مراحل ساخت کاغذ اسکناس

کاغذ اسکناس یکی از مهمترین بخش تولید پول است. این کاغذ، کاغذی با پایه‌ای برای استفاده در چاپ اسکناس تولید شده و به دلیل خصوصیات خاص خود، مناسب ترین نوع کاغذ برای چاپ اسکناس است. برای ساخت کاغذ اسکناس از الیاف درختان بسیار سخت و مقاوم استفاده می‌شود، مانند الیاف پنبه، چوب صنوبر و ...، و در برخی موارد از الیاف سنجد و پالپ مصنوعی نیز استفاده می‌شود. از زمانی که اسکناس‌های مدرن به کار گرفته شده‌اند، تلاش برای جلوگیری از تقلب در ساخت و استفاده از آن‌ها صورت گرفته است. به همین دلیل، بسیاری از اسکناس‌ها شامل تراشه‌های الکترونیکی و رموز چاپ شده ای در طرح و کاغذ آن هستند که برای تشخیص تقلب و جلوگیری از تولید اسکناس‌های جعلی استفاده می‌شوند. مراحل تولید کاغذ اسکناس شامل چندین مرحله است که در این مراحل ابتدا الیاف انتخاب شده برای تولید کاغذ به داخل آب فرو می‌ریزند تا به صورت یک پالپ مخلوط شوند. سپس در مرحله پالپ کردن به صورت یک مخلوط همگن تبدیل می‌شود و در مرحله سفید شدن کاغذ، رنگ و دیگر عناصر ناخالصی از آن حذف می‌شود. در نهایت، کاغذ به صورت رول یا شیت از ماشین خارج شده و با استفاده از فرآیندهای دیگر، به کاغذ اسکناس تبدیل می‌شود.

پالپ سازی: در این مرحله، مواد اولیه چوب یا مواد ریزمغذی مانند پنبه و کتان به طور مکانیکی و شیمیایی آماده می شوند. در مرحله اول، چوب یا مواد ریزمغذی با استفاده از یک فرآیند شیمیایی مانند فرآیند سولفیت پالپ شده و به فیبرهای پالپ تبدیل می شوند. در مرحله بعدی، فیبرهای پالپ تمیز شده و در آب حل شده و سپس در فرم برای مرحله ساخت کاغذ آماده می شوند.

ساخت کاغذ: در این مرحله، فیبرهای پالپ در آب مخلوط می شوند و به صورت یک لایه همگن روی یک شبکه می ریزند. سپس، آب از لایه فیبری با استفاده از فشار و حرارت خشک می شود تا یک ورق کاغذ تولید شود.

برش کاغذ: در مرحله آخر، کاغذ به ابعاد مورد نظر برش می شود. سپس، کاغذ اسکناس با استفاده از چاپگرهای اسکناس چاپ می شود و نهایتاً به عنوان پول در جامعه استفاده می شود.

در نتیجه، کاغذ اسکناس به عنوان یکی از اجزای مهم پول، برای تولید آن نیاز به یک فرآیند پیچیده و دقیق دارد.

چاپ اسکناس چگونه انجام میشود؟

برای چاپ اسکناس، از دستگاه چاپ افستی استفاده می‌شود که از آن به عنوان چاپگر اسکناس یاد می‌شود. در این دستگاه، از رنگ‌های خاصی برای چاپ استفاده می‌شود که در مراحل مختلف چاپ، اسکناس به تدریج شکل می‌گیرد. برای چاپ اسکناس، از رنگ‌هایی مانند سیاه، قرمز، آبی، زرد و سبز استفاده می‌شود. همچنین برای جلوگیری از تقلب و تقلید، از روش‌های چاپ امن مانند چاپ با رنگ غیر قابل رویت با استفاده از فناوری نور مرئی و ترموگرافی استفاده می‌شود.

فرایند چاپ اسکناس شامل چند مرحله است که به طور کلی عبارتند از:

طراحی: در این مرحله، طرح اسکناس توسط طراحان ماهر طراحی می شود. طرح باید شامل المان های مختلفی باشد که شامل عناصر تاریخی، فرهنگی و اقتصادی کشور می باشد.

پیش تولید: در این مرحله، اسکناس در ابعاد و نسبت دقیقی به طرح طراحی شده، پیش تولید می شود. این پیش تولیدها، به منظور ارزیابی نهایی طرح و تایید از سوی مقامات صلاحیت دار، تولید می شوند.

تولید: پس از تایید نهایی، چاپ اسکناس با استفاده از دستگاه چاپ افست و به صورت دستی صورت می گیرد. در این مرحله از کاغذ اختصاصی اسکناس استفاده می شود که شامل عناصری مانند امنیتی، ضد جعلی و با کیفیت بالا است. در طول این فرایند، چاپ اسکناس شامل مراحل مختلفی مانند پیش زمینه، تصویر نقش، متن، نوارهای امنیتی و... است.

برش و بسته بندی: پس از چاپ، اسکناس ها برش داده و بسته بندی می شوند. در این مرحله، همه اسکناس ها به دقت بررسی می شوند تا مطمئن شوند که اسکناس ها دارای کیفیت و استاندارد های مورد نیاز هستند.

در کل، فرایند چاپ اسکناس یک فرایند حساس و پیچیده است که نیازمند تجهیزات خاص و اپراتورهای ماهر می باشد.

پرینتر، رنگ و مرکب مخصوص برای چاپ اسکناس

در حقیقت پرینترهای مخصوص چاپ پول، اصطلاحی به نام "چاپگرهای امنیتی" (Secure Printers) دارند که برای چاپ اسناد و اوراق رسمی از جمله پول، گواهی‌نامه‌ها، بلیط‌های هواپیما، برگه‌های بانکی و... استفاده می‌شوند. این پرینترها دارای قابلیت‌های امنیتی متعددی هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به امضای دیجیتال، چاپ با کیفیت بالا، استفاده از جوهر‌های امنیتی و خاص، چاپ بر روی کاغذهای خاص و ارتباط با سیستم‌های امنیتی دیگر اشاره کرد. به دلیل اهمیت بسیار بالای چاپ پول و اسناد رسمی، استفاده از چاپگرهای امنیتی ضروری است.

 برای چاپ اسکناس از رنگ‌های مختلف استفاده می‌شود که در واقع شامل مرکب‌های پیچیده‌ای هستند. به طور کلی از جوهرهای پلیمری استفاده می‌شود که شامل پلی‌متیل‌متاکریلات (PMMA) و پلی‌اورتان‌ها هستند. این جوهرها برای تولید اسکناس‌های مقاوم در برابر آب، شکستگی و سایش طراحی شده‌اند. در صورتی که از جوهرهای سنتی استفاده شود، یک مرکب شامل چندین عنصر مانند فلزات، پلیمرها، مواد مختلف برای بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن استفاده می‌شود. این مرکب‌ها باعث می‌شوند که اسکناس‌ها مقاومت بیشتری در برابر سایش، پاره شدن، رطوبت و رنگ‌پریدگی داشته باشند. همچنین، برای جلوگیری از تقلب در چاپ اسکناس‌ها، از مرکب‌های خاصی برای ساخت اسکناس‌ها استفاده می‌شود که تقلب در چاپ و کپی اسکناس را مشکل و تقریباً غیرممکن می‌کنند.

آیا همه کشور ها از یک نوع جنس برای پول های کاغذی استفاده میکنند؟

معیارهای مختلفی برای جنس اسکناس وجود داشته و به طور کلی به شرایط و نیازهای هر کشور بستگی دارد. اما برای مثال، در برخی کشورها از جنس کاغذی برای اسکناس‌ها استفاده می‌شود، در حالی که در برخی دیگر از پلیمر (پلیمری که در صنایع پلاستیکی استفاده می‌شود) برای ساخت اسکناس استفاده می‌شود. برای مثال، از نظر مقاومت در برابر سایش و پاره شدن، اسکناس‌های ساخته شده از پلیمر می‌توانند بسیار بهتر از اسکناس‌های کاغذی عمل کنند. در کشورهایی مانند استرالیا، کانادا، انگلستان، روسیه، رومانی و بنگلادش از اسکناس‌های پلیمری استفاده می‌شود. این اسکناس‌ها معمولاً با استفاده از چاپ افست تولید می‌شوند. در مقابل، برای مثال، در ایالات متحده آمریکا، از کاغذ برای ساخت اسکناس‌ها استفاده می‌شود. اسکناس‌های دلار آمریکا معمولاً با استفاده از چاپ فلزی تولید می‌شوند.

طراحی پول های کاغذی توسط چه کسی انجام میشود؟

طراحی اسکناس به عهده هنرمندان و گرافیست‌های حرفه‌ای است که معمولاً توسط بانک مرکزی یا وزارت امور اقتصادی کشور برای طراحی و تولید اسکناس‌ها استخدام می‌شوند. این افراد با توجه به عوامل فرهنگی، تاریخی و هنری کشور، الگوها و نمادها و... طرحی را برای اسکناس ایجاد می‌کنند که هم جذابیت ظاهری داشته باشد و هم با توجه به اهداف بانک مرکزی از جمله کنترل تورم، حفظ ارزش پایدار پول و ضمانت امنیت اسکناس، طراحی شده باشد. همچنین، در طراحی اسکناس به جوانب امنیتی نیز توجه شده و عناصری مانند نقشه‌های پنهان، سریال‌های شناسایی، تصاویر زیر نور ماورای قرمز و مواردی دیگر اضافه می‌شوند تا سختی کپی و تقلب اسکناس‌ها افزایش یابد. به طور کلی، طراحی اسکناس یک فرآیند پیچیده و دقیق است. یکی از زیباترین اسکناس های دنیا، اسکناس یک دلاری کانادا است که به نام "نوت اسکیپ" یا "نوت کانادا" نیز شناخته می‌شود. این اسکناس که در سال 2011 منتشر شده، با طرح یک شخصیت زن معروف از تاریخ کانادا به نام ویولت رینتل روبرو شده است. طراحی این اسکناس شامل عناصری همچون پشتیبانی از شخصیت زنان در تاریخ، استفاده از رنگ‌های زنده و قرار دادن امضای ویولت رینتل بر روی آن است. این اسکناس به عنوان یکی از زیباترین اسکناس های جهان شناخته می‌شود.