چاپ روی فرش و قالی

چاپ روی فرش و پیدایش تابلوفرش

آیا بافت فرش هنر است؟ اهمیت این سوال فارغ از پاسخ آن که قطعاً آری است برای ما ایرانیان مهم است زیرا تار و پود فرش و نقش و نگار آن از دیرباز تا کنون در این سرزمین با فرهنگ و قومیت مردم­مان در هم تنیده است. اگر یک توضیح کوتاه در مورد فرش بخواهیم بدهیم باید بگوییم نوعی گستردنی بافته شده از الیاف پنبه یا پشم و در بعضی از موارد ابریشم است که معمولا برای پوشش زمین به کار میرود. تاریخچه فرش به چهارصد سال پیش از میلاد برمیگردد که اولین فرش کشف شده به نام فرش پازیریک است. در گذشته بخاطر دست­بافت بودن و هنر دست صنعتگران بافندگان، فرش ها ارزش زیادی داشتند زیرا تمام تاروپود فرش باید با دست بافته میشد به طبع افرادی که ثروتمند تر بودن میتوانستند فرش های با ارزش تری برای خود بسازند و حتی طرح مدنظر خود را هم سفارش دهند. تقریبا تمام فرش ها با طرح های هندسی یا اسلیمی بود ولی کمی بعد هنرمندان ایده فرش هایی دادند که مناسب پهن کردن روی زمین نبود. با قابی که برای آن درنظر میگرفتند بهترین مکان برای نمایش آن روی دیوار  تالار و اتاق ها بود و همین امر سبب به وجود آمدن تابلوفرش شد. تابلو فرش زمان زیاد برای بافت میبرد و جنبه تزیینی داشت چون گره ها ریز تر و طرح با جزییات بیشتری بود. گاهی اوقات ترکیب قرار گیری چندین نخ کنار هم برای شکل دادن گوشه کوچکی از کار زمان زیادی، حتی چند ماه، به طول میانجامید.

طی سالها فقط اشراف و متمولان میتوانستند این هنر را در خانه و سرای خود داشته باشند و برای مردم عادی دیدن آن هم یک آرزو بود زیرا قیمت های بسیار زیادی داشت. تا زمانی که ماشین فرش بافی اختراع شد روند کار تغییر کرد و انقلاب تازه ای در تولیدات فرش به وجود. این ماشین میتوانست با زمان کمتری فرش ببافد پس دیگر به دستان هنرمند نیاز نبود و همین دلیل باعث کاهش قیمت شد. ولی با ماشین فرش بافی نمیتوان به ظرافت فرش دستبافت طرح هایی که نیاز به دقت دارد را بافت؛ پس چه کاری باید انجام میشد؟ برای افرادی که هم طرح هایی با ظرافت زیاد میخواستند و هم تمایلی به پرداخت هزیینه زیاد نداشتند و البته طرح ها دیگر جذابیت سابق را نداشت، علم چاپ به کمکشان آمد. کارگاه ها و کارخانجات متعددی شروع به تولید فرش خام کردند یعنی تار و پودی که هیچ نقش و رنگی روی آن نبود و یک تخته فرش سفید با الیاف مصنوعی ساخته شد و با کمک دستگاه های چاپ هر طرحی را روی آن چاپ میکردند. البته چاپ فرش در ابعاد بزرگ نیز قابل اجراست که امروزه جنبه تزئینی و حتی صادراتی گرفته است. معمولا تابلوفرش های چاپی در ابعاد 30×30 / 35×50 / 50×70 / 70×100 / 100×120 / 120×80 / 150×120 / 100×150 / 200×300 هستند. این نوع محصول اکنون برای هدیه دادن نیز به کار میرود.

چاپ فرش روش های مختلف دارد. از چاپ مستقیم تا چاپ دی تی جی همگی با ارائه ابعاد و کیفیت های مختلف در دسترس هستند ولی متداول ترین آنها مخصوصاً برای تابلو فرش، روش سابلیمیشن است که نیاز به طی کردن چندین مرحله دارد.

- ساخت طرح

- تهیه فرش خام در ابعاد موردنظر

- چاپ روی کاغذ ( چاپ سابلمیشن یا تصعیدی )

- انتقال طرح روی فرش

- منتظر ماندن برای خشک شدن یا اصطلاحاً رنگ ­گیر شدن تار و پود

برای طراحی باید به این موضوع توجه کنیم که طرح ما دقیقا اندازه سایز فرش باشد زیرا اگر اندازه آن کوچک باشد حاشیه فرش سفید می ماند اگر بزرگ باشد ریشه های فرش رنگی میشود. برای انتخاب نوع فرش باید حتما الیاف سفید رنگ اکرولیک یا ابریشم – پلی­استر باشد که بتواند جوهر را جذب کند و طرح به خوبی روی آن چاپ شود. چاپ روی فرش ابریشمی بهتر از چاپ روی اکرولیک است زیرا جذب رنگ در ابریشم بالا تر است. از دیگر مواردی که باعث چاپ بهتر می­باشد شانه ی بالاتر فرش است. هرچه تعداد شانه بالاتر باشد کیفیت کار نیز به نسبت بالاتر می رود. به طور مثال می توانیم بگوییم فرش ۱۰۰۰ شانه بسیار بهتر از فرش ۷۰۰ شانه است. یک راهنمایی برای شما عزیزانی که شروع به این کار کرده اید داریم و آن این است که اگر زمانی بین انتخاب دو مورد فرش ۱۲۰۰ شانه اکرولیک و ۱۰۰۰ شانه ی ابریشمی تردید کردید طبق تجربه ای که داریم بهتر است فرش ۱۰۰۰ شانه ی ابریشمی را انتخاب کنید که نتیجه بهتری از کار خود داشته باشید.

هرچه کاغذ گرماژ بیشتر و کیفیت بالاتری داشته باشد طبیعتاً چاپ و انتقال طرح روی فرش خوش رنگ و لعاب تر انجام میشود. توجه داشته باشید به هیچ وجه فرش چاپ شده را پس از تمام شدن مرحله انتقال با ترنسفر جمع نکنید، تا نزنید و لوله نکنید زیرا باعث میشود طرح در اصطلاح پس داده و رنگ ها در هم ریخته شود. بهتر است حداقل چهار ساعت فرش را در محلی قرار داده تا خشک شود. بهتر است فرش خام، ریشه هایی تا ارتفاع 8 الی 12 میلیمتر داشته باشد که تا پایین ترین قسمت ها رنگ به آن نفوذ کند. البته این را نیز باید دانست که فرش ماشینی با فرش چاپی تفاوت های گسترده ای از لحاظ ظاهری، کیفی و قیمتی دارند.