ترام و نقش مهم آن در چاپ

یکی از عناصر حیاتی در چاپ، ترام است که میتوان از آن به عنوان کوچک ترین جزء چاپ نیز نام برد. وجود ترام الزامی است همنشینی رنگ ها را کنترل میکند و باعث شود یک تصویر لطافت و وضوح خود را نمایان کند.

 ترام زیر بنای چاپ به شیوه ای مختلف میباشد و فاصله ترام ها با یکدیگر سایه ها را میسازد. برای مثال در یک تصویر تک رنگ که سایه روشن دارد فاصله ترامها با نقاط از هم یکی است و درجاهایی که تصویر تیره یا روشن میشود اندازه ترام بزرگتر یا کوچکتر میشود.

ترام دارای اشکال مختلف است که در هر چاپ باید متناسب آن مورد استفاده قرار بگیرد. لیتو گرافان حرفه ای  می دانند که شکل ترام را بر اساس نوع چاپ و نوع کار چگونه انتخاب کنند اما طراحان و ناظران چاپ نیز باید این از شکل های ترام آگاه باشند. اشکال ترام بسیار متنوع است مثل دایره، بیضی، مربع، لوزی، لونه­ زنبوری، فانتزی و... اما همانطور که گفته شد همه آنها برای تمام کار چاپی مورد استفاده قرار نمیگیرد. در چاپ افست معمولا از ترام  مربع استفاده میشود چون به دلایل بصری این ترام واضح تر دیده میشود اما برای دادن لطافت و ظرافت به تصویر باید از ترام بیضی استفاده کرد بنابر این ترام بیضی برای چاپ تصاویر و چهره و نقاشی های ظریف مورد استفاده قرار گیرد. وقتی به ترام های چاپ افست بر روی زینک دقت کنیم در نقاط تیره ترامها درشت تر و در نقاط روشن ترام ریزتر است اما در چاپ هلیوگراور اندازه ترام ها در همه جای سیلندر هلیو یکی است و تاریک و روشنی طرح با تغییر میزان گودی ترامها ایجاد میشود در هر چاپی شکل ترام متفاوت است در افست از اشکال بیضی مذبع و دایره ترام استفاده میشود در چاپ هلیو از ترام های آجری زنبوری استفاده میشود.

همانطور که شکل ترام بسیار در چاپ اهمیت دارد زاویه قرار گیری ترام نیز مورد اهمیت است در چاپ برای اینکه رنگها درست روی هم قرار گیرند و کار رنگی را درست نمایش دهند بایستی ترام گذاری صورت گیرد. این ترام ها بایستی در زوایای مختلفی نسبت به هم قرار گیرند. همانطور که می دانید  یک کار رنگی با چهار رنگ در چاپ ساخته میشود (CMYK)  اما چنانچه زاویه ترام هرچهار رنگ یکی باشد تصویری تار و تیره نامشخص به ما میدهد و به همین دلیل است که زاویه مختلف ترام ایجاد گردیده تا همنشینی رنگها به درستی صورت گرفته و چاپ زیبایی از یک کار به بار بنشیند.

از نظر بصری و بر اساس اعصاب بینایی زاویه ۴۵ درجه کمترین دید و ۹۰ یا صفر درجه بیشترین زاویه دید را به ما می دهد. مثلا لوزی به دلیل اینکه قطر های آن زاویه ۹۰ درجه با هم می سازند نسبت به مربع که قطر های آن زاویه ۴۵ درجه می سازند، بهتر و زودتر دیده می شود.

از طرف دیگر چنانچه اختلاف زاویه دو ترام مختلف کمتر از ۳۰ درجه باشد، حالتی خاص در چاپ پدید می آید که به آن پیچازی میگویند در این وضعیت لطافت کار رنگی از بین رفته و پیچش های متعددی در کار چاپی دیده می شود بنابراین در اینجا بایستی این دو نکته را مد نظر داشت و بر اساس این اطلاعات زاویه ترام مناسب را به هر کدام از رنگهای CMYK اختصاص داد. بر اساس دانسته­های فوق زوایای ترام استاندارد برای چاپ افست و بسیاری از انواع دیگر چاپ به صورت C=15 M=75 Y=0 K=45 در نظر گرفته شده است. دقت در زاویه دادن به ترامها حائز اهمیت است.

رنگ مشکی یا K به دلیل اینکه بیشتر از همه رنگها قابل دیدن است در زاویه ۴۵ درجه که کمتر به چشم می آید قرار داده شده و رنگ زرد که کم رنگ ترین رنگ CMYK است در زاویه صفر یا ۹۰ درجه که بیشتر به چشم می آید قرار داده شده است این نوع زاویه ترام باعث می شودکه مسئله حداقل اختلاف زاویه دو ترام CMYK که ۳۰ درجه است رعایت شده باشد.

تنها رنگ زرد است که با دو رنگ C و M اختلاف ۱۵ درجه ای یعنی کمتر از ۳۰ درجه دارد که البته به دلیل کم رنگ بودن رنگ زرد مسئله پیچازی پیش نمی آید. گاهی برای انواع دیگر چاپ زاویه ترامها را کمی تغییر می دهند تا حالت مناسب تری برای آن نوع چاپ ایجاد شود مثلا در چاپ افست رول گاهی به شکل C=75 M=45 Y=0 K=15 تغییر می کند.

دقت ترام چیست ؟

دقت ترام همان ریزی و درشتی ترام است که بر حسب خط در سانتی متر  LPI یا خط بر اینچ بیان  Line per Inchمی شود. هرچه LPI بیشتر باشد ترام ریزتر است یعنی تعداد خط بیشتری در یک اینچ جا می گیرد و هر چه کمتر باشد ترام درشت تر است. کنترل و کار با ترامهای درشت تر ساده تر است اما جزئیات در چاپ با ترام های درشت تر دیده نمی شود برای چاپهای مختلف اندازه ترام متفاوت است. در چاپ افست معمولا از 150 تا 200 LPI چاپ صورت می گیرد اما میزان انتخاب اندازه ترام به موارد متعدد بستگی دارد از جمله نوع ماشین چاپ، کاغذ مورد استفاده، مرکب چاپ و عوامل بسیار دیگر بنابراین بالا رفتن LPI با وجود آنکه دقت کار را بیشتر می کند اما گاهی به دلیل ناتوانی ماشین چاپ یا نوع کاغذ دقت لازم انتقال نمی یابد بنابراین انتخاب مناسب اندازه ترام به کار چایی لطافت لازم را خواهد داد.

بسته به کار شما و نوع کاغذی که جهت چاپ استفاده می کنید و میزان جذب رنگ در آن اندازه ترام متفاوت است مثلا در چاپ سیلک اسکرین چون دقت کار پایین است و شیوه چاپ با وسایلی است که دقت زینک را ندارد ترام جهت خروجی فیلم درشت انتخاب می شود مثلا 120 یا به عبارت دیگر ۱۲۰ خط در اینچ

مشکلاتی که در ترام به وجود می آید

چاقی ترام :

در مرحله ی نور دادن لوح چاپی در قید کپی و انتقال دانه های ترام از فیلم به لوح، اندازه دانه های ترام می تواند تغییر کند و حتی شکل ترام عوض شود. این پدیده که به چاقی ترام یا تقویت ترام معروف است باعث پایین آمدن کیفیت کار چاپی میشود برای به حداقل رساندن ضریب تقویت ترام (بهترین ضریب تقویت ترام یک است) در مرحله­ی تهیه­ی لوح چاپی باید به میزان و زمان نوردهی و همچنین استفاده ی صحیح از داروی ظهور پلیت دقت شود. چاقی ترام یعنی بزرگ شدن نقاط ترام از حدی که باید باشد. یعنی ٣٠درصد بشود ٣۵درصد. چاقی ترام قابل جبران است ولی قابل پیشگیری نیست.

از عوامل چاقی ترام :

مرکب رسانی کم یا زیاد

نوع ورق چاپی

مونتاژ نامناسب

فشار ۴ نورد روی پلیت

پلیت لاستیک

لاغری ترام:

ترام ضعیف نمیشود بلکه این پلیت است که ضعیف میشود و این ضعیف شدن پلیت باعث ضعیف شدن ترام میشود که Sharpening هم گفته میشود

کشیده شدگی ترام: ترام به شکل بیضی دراز میشود. اگر به شکل عمودی دراز شود کشیدگی عمودی و اگر به شکل افقی دراز شود کشیدگی افقی میگویند.

از عوامل کشیدگی:

تراز نبودن لاستیک

فیلر نبودن سرپنجه ها

رطوبت هوا